‘JE KUNT BIJ DE PAKKEN NEERZITTEN OF NAAR MOGELIJKHEDEN ZOEKEN’
_____________________________________________________________
‘Onze droom is dat iemand binnenkomt met de vraag – hoe kan ik in deze nieuwe situatie omgaan met mijn lijf en hoe kan ik optimaal meedoen? – wordt gehoord. Én dat er samen een leerproces in gang wordt gezet waarbij er tijd is om te oefenen, te falen en weer verder te gaan, in plaats van iemand proberen te ‘repareren’. Dat laatste kan maar tot op zekere hoogte, daarna komt het aan op het leer- en adaptatievermogen van de patiënt. Daar moeten zorgverleners hun rol als revalidatiecoach invullen‘, vertelt Coen Vuijk die samen met Inge Vuijk Rehab Academy heeft opgericht.
Aanvullend traject
Tolbrug Medisch Specialistische Revalidatie, onderdeel van Jeroen Bosch ziekenhuis en het Militair Revalidatie Centrum (MRC) hebben beiden een aantal revalidanten uitgenodigd om, aanvullend op hun lopende revalidatie in het centrum, het traject van de Rehab Academy te volgen. Tegelijkertijd veranderen zij hun revalidatietrajecten om ze beter te laten aansluiten op het leertraject van de revalidant. ‘Als je ergens in gelooft en ervan overtuigd bent dat het tot betere zorg leidt, ga het dan gewoon doen’, licht Annette van Kuijk de deelname van Tolbrug toe. Ze is revalidatiearts en medisch directeur van Tolbrug Specialistische revalidatie. ‘Het is zonde te blijven hangen in wat niet kan. Doe dat wat wij onze patiënten ook leren: denken in mogelijkheden in plaats van in beperkingen.’
Obstakels na revalidatie
In Nederland leven ongeveer 645.000 mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Na een traject in het ziekenhuis en vervolgens in het revalidatiecentrum, proberen mensen thuis hun leven weer op te pakken. Daar lopen ze vaak, in de loop der tijd, tegen obstakels aan. Een heel praktisch voorbeeld: zo egaal als de vloer in het revalidatiecentrum is, is hij bijna nergens. Ook het omgaan met de verwachtingen van je omgeving en je werkgever kan een uitdaging zijn. Coen en Inge Vuijk herkenden dit probleem en startten de Rehab Academy waarmee zij patiënten handvatten geven voor het dagelijks leven. Coen: ‘Revalideren is leren. Daarom moet je het revalidatie-proces ook benaderen als een leer-professional.’ Het traject dat Rehab Academy aanbiedt in een pilot met Tolbrug en het Militair Revalidatiecentrum Aardenburg, duurt ongeveer vijf maanden. ‘Tijdens het trainingstraject halen wij mensen uit hun comfortzone. We gaan samen op pad, observeren en communiceren naar de cursist wat we zien. Op deze manier wordt hij zich bewust van zijn gedrag en kan hij hier beginnen met zijn denkpatroon aan te passen en zo nieuwe mogelijkheden te ontdekken’, vertelt Inge.
Met elk traject van Rehab Academy doen ook drie professionals van Tolbrug en het Militair Revalidatiecentrum mee. Uiteindelijk is het de bedoeling dat zij van binnenuit de organisaties helpen veranderen. Coen : ‘De medewerkers worden meer revalidatiecoach dan zorgprofessional. Dat legt natuurlijk meer verantwoordelijkheid bij de revalidatiemedewerkers. Daarom laten we ze meedraaien met het traject om te ervaren wat het doet met de deelnemers.’
De ervaring van Erik en René
Erik Brakert is luitenant-kolonel bij de Koninklijke Landmacht en kreeg in september 2013 een hersenbloeding die hem linkszijdig verlamd maakte. Er bleek een aangeboren bloedvatafwijking aan ten grondslag te liggen waaraan hij in januari van het jaar erop acuut is geopereerd en waarna wederom een revalidatietraject in het MRC volgde. Snel pakte hij zijn werkzaamheden weer op, maar zijn linkerbeen bleef een zwakke plek. Afgelopen juni is hij weer geopereerd; spieren in zijn been zijn verlegd om de loopfunctie te bevorderen. Hij is na zes jaar een ervaringsdeskundige wat betreft het revalideren en twijfelde daarom in eerste instantie of het Rehab Academy-traject voor hem van toegevoegde waarde kon zijn.
Nooit uitgeleerd
Erik: ‘Volgens Coen ben je nooit uitgeleerd en ik ben blij dat ik het traject een kans heb gegeven. Het was echt boven verwachting wat ik er uiteindelijk heb uitgehaald.’ Coen en Inge moedigen de revalidanten aan om zelf een leervraag te formuleren. ‘Ik liep heel graag hard. Met mijn voet- en enkelorthese gaat dat niet meer. Ik heb heel lang geworsteld met het vinden van een alternatief. Ik wilde graag mountainbiken, maar heb nooit de stap durven zetten om weer op die fiets te stappen. Tijdens het Rehab Academy-traject werden de juiste omstandigheden gecreëerd om mij net dat duwtje in de rug te geven dat ik nodig had.’ Eerst kozen alle revalidanten die dat konden een fiets. Erik ging voor de mountainbike. ‘Dat is een voorbeeld van een kleine overwinning.’ Hij begon over asfalt en het laatste weekend ging hij met Coen en diens zoon over onverhard terrein. ‘Ik heb geleerd om op een bepaalde manier op en af te stappen en zo over mijn angst over mijn balans heen te stappen.’
Toen Coen hem vroeg: waarom heb je dit nu niet eerder gedaan, had hij een rijtje aan excuses paraat. ‘Dat slaat natuurlijk nergens op. Waarom inderdaad niet? Ik had gewoon dat duwtje nodig om het te doen.’ In het natraject bezoeken Coen en Inge bij de meeste deelnemers hun werkplek om te adviseren hoe deze zou kunnen worden aangepast zodat een optimale omgeving kan worden gecreëerd. ‘Bij mij heeft dat niet zoveel zin, dus gaan we een mountainbike uitzoeken die bij mij past met mogelijk wat aanpassingen. Daar zijn Coen en Inge experts in; heel specifiek kleine aanpassingen toevoegen die dingen weer mogelijk maken. Ik ga weer mountainbiken. Ondanks dat ik de rest van mijn leven beperkt blijf. Ik heb het daar opgepakt en dat verlaagt de drempel om ook thuis weer op die fiets te gaan zitten. ‘
Overwinnen
René van Erp kreeg twee jaar geleden een herseninfarct. Na een spoedoperatie die volgde was hij linkszijdig volledig verlamd. ‘Bij Tolbrug heb ik een revalidatietraject gevolgd en was ik aardig hersteld, alleen links bleef achter. Het traject van de Rehab Academy was een mooi verlengstuk voor mijn revalidatie. Ik heb daar echt aan mezelf gewerkt.’ Anita, de vrouw van René voegt toe: ‘Het mooie is dat er altijd wordt gezocht naar manieren om iets wel te laten lukken. Er was bijvoorbeeld een klimwand waar de revalidanten omhoog moesten komen. Als het hen niet lukte werd er bijvoorbeeld een trap ingezet en als dat niet lukte een tuigje om zo toch iedereen die dat wilde naar boven te krijgen. Prachtig om de blijdschap van de deelnemers te zien als ze bovenaan kwamen; tranen van geluk van de persoonlijke overwinning. Juist in wat vaak een lastige periode is voor de revalidanten, zijn deze overwinningsmomenten heel belangrijk. Het draait om: wat kun je nog wel?’
Motivatie
Niet alleen Coen en Inge zijn sterk motiverende krachten in het traject. Erik: ‘Heel veel motivatie komt uit de groep. Er zaten bijvoorbeeld nog een aantal mensen die een hersenbloeding hadden gehad en daardoor linkszijdig beperkt waren. Wij gingen met elkaar en onze partners in gesprek als iets niet lukte. In het hele programma is hier veel aandacht voor: ok je kunt iets niet, dan kun je bij de pakken neerzitten of kijken naar wat je nodig hebt om het wel te laten lukken. Wij gingen elkaar uitdagen. De therapeut kan wel iets zeggen, maar als een mederevalidant hetzelfde heeft en je ziet elkaar iets doen, dan ga je afkijken en denken: hé dat kan ik ook. Sterker nog, dat zou ik beter kunnen. Er is een hele positieve flow in de groep die enorm motiveert.’René sluit daarbij aan: ‘Erik zei bijvoorbeeld tegen mij: probeer nu eens de vaatwasser met links in te ruimen. Zo motiveren we elkaar en ga je je grenzen opzoeken. Mijn partner zorgt enorm goed voor me en neigt er juist naar mij dingen uit handen te nemen of het me zo makkelijk mogelijk te maken. Heel lief, maar soms niet het beste voor mij. Tijdens het Rehab Academy-traject werden we juist uitgedaagd moeite te doen. Zo ontdekten we dat we eigenlijk veel meer kunnen of kunnen leren dan we in eerste instantie hadden gedacht.’
Trouw/Topic 16 maart 2020